नवी दिल्ली – अरुंधती रॉय यांच्या ‘मदर मेरी कम्स टू मी’ या पुस्तकाच्या मुखपृष्ठावर, ज्यावर अनिवार्य आरोग्य चेतावणीशिवाय सिगारेट ओढल्याचे दाखवले आहे, त्याविरुद्धची याचिका सर्वोच्च न्यायालयाने शुक्रवारी फेटाळून लावली .
राजसिंहन विरुद्ध भारत संघ आणि इतर असा हा खटला होता .केरळ उच्च न्यायालयाने १३ ऑक्टोबर रोजी दिलेल्या निकालाविरुद्ध याचिकाकर्त्याने न्यायालयात धाव घेतली, ज्याने याचिका फेटाळून लावली होती.
याचिकाकर्त्याने असा युक्तिवाद केला की मुखपृष्ठावरील छायाचित्र सिगारेट आणि इतर तंबाखू उत्पादने (जाहिरातींवर बंदी आणि व्यापार आणि वाणिज्य, उत्पादन, पुरवठा आणि वितरणाचे नियमन) कायदा, २००३ च्या कलम ५ चे उल्लंघन करते, जे तंबाखू उत्पादनांच्या जाहिरातींचे नियमन करते.तथापि, भारताचे मुख्य न्यायाधीश (सीजेआय) सूर्यकांत आणि न्यायमूर्ती जॉयमाल्या बागची यांच्या खंडपीठाने असे निरीक्षण नोंदवले की रॉय यांनी धूम्रपानाचा प्रचार किंवा जाहिरात केलेली नाही आणि पुस्तकाचे दर्शक केवळ पुस्तक खरेदी करून वाचणाऱ्यांपुरते मर्यादित आहेत.म्हणून, कोणत्याही कायद्याचे उल्लंघन होत नाही, असे सर्वोच्च न्यायालयाने म्हटले आहे.” साहित्यिक कार्य २००३ च्या कायद्याच्या कलम ५ चे त्या उल्लंघन करत नाहीत. उच्च न्यायालयाच्या आदेशात हस्तक्षेप करण्याचे कोणतेही कारण आम्हाला दिसत नाही. एसएलपी फेटाळण्यात आला,” असे सर्वोच्च न्यायालयाने आदेश दिले.तसेच याचिकाकर्त्याला प्रसिद्धीसाठी अशा याचिका दाखल करण्याविरुद्ध इशारा दिला.
” रॉय प्रसिद्ध लेखिका आहेत. त्यांनी अशा गोष्टीचा प्रचार केलेला नाही. पुस्तकात एक प्रकारची उत्सुकता आहे आणि ती एक प्रतिष्ठित व्यक्ती देखील आहे. प्रसिद्धीसाठी असे का करावे? पुस्तकाच्या चित्रासह शहरात कोणतेही फलक लावलेले नाहीत. ते अशा व्यक्तीसाठी आहे जो पुस्तक घेऊन जाईल आणि ते वाचेल. त्यावरील तिचा फोटो अशा कोणत्याही गोष्टीचे चित्रण करत नाही. पुस्तक, प्रकाशक किंवा लेखकाचा सिगारेट इत्यादींच्या जाहिरातीशी काहीही संबंध नाही. ही जाहिरात नाही. तुम्ही लेखकाच्या मतांशी असहमत असू शकता परंतु याचा अर्थ असा नाही की असा खटला खोटे बोलू शकतो,” असे न्यायालयाने म्हटले.
जनहित याचिका (पीआयएल) म्हणून ओळखली जाणारी याचिका, अधिवक्ता राजसिंहन यांनी प्रथम उच्च न्यायालयात दाखल केली होती, ज्यात असा युक्तिवाद करण्यात आला होता की लेखक सिगारेट ओढत असल्याचे चित्र बौद्धिक आणि सर्जनशील अभिव्यक्तीचे प्रतीक म्हणून त्याचे गौरव करते.राजसिंहन यांनी स्पष्ट केले की ते पुस्तकातील मजकूर किंवा साहित्यिक साराला आव्हान देत नाहीत.याचिकेनुसार, हे पुस्तक सर्वांसाठी उपलब्ध आहे आणि धूम्रपान फॅशनेबल आहे असा दिशाभूल करणारा संदेश तरुणांना, विशेषतः किशोरवयीन मुली आणि महिलांना पाठवण्याची क्षमता आहे.
याचिकाकर्त्याने असा युक्तिवाद केला की असे चित्रण सिगारेट आणि इतर तंबाखू उत्पादने (जाहिरातींवर बंदी आणि व्यापार आणि वाणिज्य, उत्पादन, पुरवठा आणि वितरणाचे नियमन) कायदा, २००३ (सीओटीपीए) आणि २००८ च्या नियमांचे उल्लंघन करते.अशा प्रकारे त्यांनी लेखक आणि प्रकाशकाला कथित मुखपृष्ठ चित्रासह पुस्तकाचे अधिक प्रसारण किंवा विक्री करण्यापासून रोखण्यासाठी निर्देश देण्याची विनंती केली.तथापि, पुस्तकाचे प्रकाशक पेंग्विन रँडम बुक हाऊस ऑफ इंडिया यांनी उच्च न्यायालयासमोर असा युक्तिवाद केला की याचिकाकर्ता कायद्यातील तरतुदी चुकीच्या पद्धतीने सादर करत आहे, कारण ते केवळ सिगारेटच्या जाहिरातींवर बंदी घालण्यावर लक्ष केंद्रित करते. त्यांनी असे सादर केले की पुस्तकाच्या मुखपृष्ठांवर धूम्रपानाचे चित्रण COTPA अंतर्गत येत नसले तरी, त्यांनी स्वेच्छेने पुस्तकात एक अस्वीकरण जोडले आहे ज्यामध्ये असे म्हटले आहे की हे चित्रण धूम्रपानाला प्रोत्साहन देण्यासाठी नाही.
उच्च न्यायालयाने सुरुवातीला याचिका दाखल करण्याच्या पद्धतीबद्दल अतिशय अस्पष्ट दृष्टिकोन बाळगला, विशेषतः याचिकाकर्ता एक प्रॅक्टिसिंग वकील आहे हे लक्षात घेता.न्यायालयाने असे नमूद केले की केवळ परिशिष्टांमध्ये पुस्तकाच्या मुखपृष्ठाचा फोटो आणि COTPA ची प्रत होती. पुढे असे नमूद केले की याचिकाकर्त्याने कायद्याची भाषा विकृत करण्याचा प्रयत्न केला होता, पुस्तकाच्या मागील मुखपृष्ठावर अस्वीकरण असल्याचे तथ्य रोखले होते आणि अशा बाबींची तपासणी करण्यासाठी वैधानिक अधिकार असलेल्या सुकाणू समितीशी संपर्क साधण्याचा प्रयत्नही केला नव्हता.उच्च न्यायालयाने असेही मत व्यक्त केले की ही याचिका केवळ स्वतःची प्रसिद्धी मिळविण्यासाठी आणि अरुंधती रॉय यांच्या चारित्र्यावर टीका करण्यासाठी दाखल करण्यात आली होती.म्हणून, न्यायालयाने याचिका फेटाळली.
