नवी दिल्ली- भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेने (इस्रो) गेल्या 10 वर्षांत परदेशी उपग्रह प्रक्षेपणातून 43.9 कोटी डॉलर्सची कमाई केली आहे, अशी माहिती विज्ञान आणि तंत्रज्ञान राज्यमंत्री जितेंद्र सिंग यांनी बुधवारी दिली.
लोकसभेत दिलेल्या लेखी उत्तरात सिंह म्हणाले की, “जानेवारी 2015 ते डिसेंबर 2024 या कालावधीत इस्रोच्या पीएसएलव्ही, एलव्हीएम3 आणि एसएसएलव्ही प्रक्षेपण वाहनांवर एकूण 393 परदेशी उपग्रह आणि 3 भारतीय ग्राहक उपग्रह व्यावसायिक आधारावर प्रक्षेपित करण्यात आले आहेत”.मंत्र्यांनी नमूद केले की याच कालावधीत परदेशी उपग्रहांच्या प्रक्षेपणाद्वारे सरकारने निर्माण केलेला परकीय चलन महसूल “सुमारे $143 दशलक्ष आणि 272 दशलक्ष युरो आहे”.सध्याच्या विनिमय दरानुसार, 272 दशलक्ष युरो 296 दशलक्ष डॉलर्सच्या समतुल्य आहेत. 2014 पासून भारताने 34 देशांचे उपग्रह प्रक्षेपित केले आहेत, अशी माहिती मंत्र्यांनी दिली.
अमेरिकेत सर्वाधिक (232) इतर देशांमध्ये ब्रिटन (83), सिंगापूर (19), कॅनडा (8), कोरिया (5), लक्झेंबर्ग (4), इटली (4), जर्मनी (3), बेल्जियम (3), फिनलंड (3), फ्रान्स (3), स्वित्झर्लंड (2), नेदरलँड (2), जपान (2), इस्रायल (2), स्पेन (2), ऑस्ट्रेलिया (1), संयुक्त अरब अमिराती (1) आणि ऑस्ट्रिया (1) यांचा समावेश आहे.61 देशांतील परदेशी अंतराळ संस्थांशी इस्रोच्या सहकार्याची माहितीही सिंग यांनी संसदेत दिली.
सध्या 61 देश आणि पाच बहुपक्षीय संस्थांसोबत अंतराळ सहकार्य दस्तऐवजांवर स्वाक्षऱ्या करण्यात आल्या आहेत. उपग्रह रिमोट सेन्सिंग, उपग्रह नेव्हिगेशन, उपग्रह संप्रेषण, अंतराळ विज्ञान आणि ग्रहांचा शोध आणि क्षमता बांधणी ही सहकार्याची प्रमुख क्षेत्रे आहेत “, असे सिंग म्हणाले.इस्रोने ‘निसार (नासा इस्रो सिंथेटिक अपर्चर रडार)’ नावाच्या संयुक्त उपग्रह मोहिमेसाठी नासाशी भागीदारी केली आहे, जी साकार होण्याच्या प्रगत टप्प्यात आहे.CNES (फ्रेंच नॅशनल स्पेस एजन्सी) इस्रोने ‘तृष्णा’ (थर्मल इन्फ्रारेड इमेजिंग सॅटेलाईट फॉर हाय-रिझोल्यूशन नॅचरल रिसोर्स असेसमेंट) नावाच्या संयुक्त उपग्रह मोहिमेसाठी सहकार्य केले आहे, जे सुरुवातीच्या टप्प्यात आहे.
संयुक्त चंद्र ध्रुवीय शोध मोहीम साकार करण्यासाठी अंतराळ संस्थेने जेएएक्सए (जपान एरोस्पेस एक्सप्लोरेशन एजन्सी) सोबत व्यवहार्यता अभ्यास देखील केला आहे.दरम्यान, सिंह म्हणाले की, सरकारने भारताच्या मानवी अंतराळ उड्डाण मोहिमेसाठी एकूण निधी 20,193 कोटी रुपयांपर्यंत वाढविला आहे.हे “सुधारित व्याप्तीनुसार कार्यक्रमात्मक आवश्यकता पूर्ण करण्यासाठी केले गेले आहे ज्यात भारतीय अंतराळ स्थानक आणि पूर्ववर्ती मोहिमांसाठी नवीन विकास आणि अतिरिक्त आवश्यकता समाविष्ट आहेत”.विशेष म्हणजे, गगनयान मोहिमेची आता 2028 पर्यंत दोन मानवयुक्त अंतराळ उड्डाणे करण्याची योजना आहे.या क
