पुणे: उत्कृष्ट वैज्ञानिक कामगिरीसाठी सप्टेंबर २०२६ मध्ये देण्यात येणाऱ्या प्रतिष्ठित शांती स्वरूप भटनागर पुरस्कारासाठी आपले नाव “निश्चित” झाल्याचा दावा करण्यासाठी बनावट कागदपत्रे तयार केल्याच्या आरोपाखाली वाघोली येथील एका शैक्षणिक संस्थेतील रसायनशास्त्राच्या सहयोगी प्राध्यापकाला शहर पोलिसांनी रविवारी अटक केली.
पुण्याच्या सीएसआयआर-नॅशनल केमिकल लॅबोरेटरीच्या एका अधिकाऱ्याने दाखल केलेल्या तक्रारीनंतर आम्ही वीरेंद्र सिंह यादव यांना अटक केली. आम्ही त्यांना २६ सप्टेंबरपर्यंत कोठडीत ठेवण्याचे आदेश देणाऱ्या न्यायालयासमोर हजर केले आणि त्यांचा जबाबही नोंदवला आहे, असे पोलिस उपायुक्त (झोन ४) सोमय मुंढे यांनी टाइम्स ऑफ इंडियाला सांगितले.
यादव हे मूळचे उत्तर प्रदेशातील मथुरा येथील रहिवासी आहेत. विज्ञान आणि तंत्रज्ञान राज्यमंत्री जितेंद्र सिंह यांची २०२५-२६ पुरस्कार जाहीर करणारे १३ सप्टेंबर २०२५ रोजीचे बनावट पत्र वैज्ञानिक समुदायात प्रसारित झाल्यानंतर हे प्रकरण उघडकीस आले. यामुळे अनेकांना आश्चर्य वाटले की २०२३ मध्ये राष्ट्रीय विज्ञान पुरस्कार योजनेने बदललेला भटनागर पुरस्कार हा प्राध्यापक कसा मिळवू शकतो.
शनिवारी यादव यांच्याविरुद्ध दाखल झालेल्या एफआयआरमध्ये म्हटले आहे की, “वैज्ञानिक आणि औद्योगिक संशोधन परिषदेच्या मानव संसाधन विकास गटाने (CSIR-HRDG) चौकशी केली आणि पत्र आणि स्वाक्षरी बनावट असल्याचे आढळले आणि २०२५-२६ राष्ट्रीय विज्ञान पुरस्कारासाठी कोणतीही निवड करण्यात आली नाही”. एफआयआरमध्ये म्हटले आहे की, एनसीएलचे वरिष्ठ सुरक्षा अधिकारी आणि त्यांचे प्रशासकीय अधिकारी वाघोली येथील संस्थेला भेट देऊन प्राध्यापकांची चौकशी केली, त्यांनी बनावट पत्राच्या आधारे पुरस्काराचा दावा केल्याचे कबूल केले.
एनसीएलचे संचालक आशिष लेले म्हणाले की, प्रयोगशाळा या विषयावर भाष्य करण्यासाठी मंत्रालयाच्या मंजुरीची वाट पाहत आहे. ते म्हणाले: “आम्हाला उद्या (सोमवारी) मुख्यालयाकडून मंजुरी मिळण्याची अपेक्षा आहे.” या प्रकरणाचा तपास करणारे वाघोली पोलिस उपनिरीक्षक संदीप कर्पे म्हणाले: “यादव ऑन्कोलॉजी औषधांमध्ये संशोधन करत आहेत आणि त्यांच्या कामाच्या संदर्भात मुंबईतील एका प्रमुख कर्करोग उपचार रुग्णालयात नियमितपणे भेट देतात.” यादव यांनी त्यांच्या जबाबात दावा केला आहे की, ९ सप्टेंबर रोजी मुंबईतील एका व्यक्तीने त्यांना “विज्ञान आणि तंत्रज्ञान राज्यमंत्री यांनी स्वाक्षरी केलेले” पत्र आणि २०२५-२६ एसएस भटनागर पुरस्कार जाहीर करणारे पत्र दिले.
“नंतर त्यांच्या महाविद्यालयात पोहोचल्यानंतर यादव यांनी त्यांच्या सहकाऱ्यांना पत्राबद्दल सांगितले आणि ते त्यांच्या महाविद्यालयाच्या प्राचार्य आणि इतरांना दाखवले,” असे अधिकाऱ्याने सांगितले. “त्यांच्या एका सहकाऱ्याने पत्राचे फोटो काढले आणि ते हरियाणातील गुरुग्राम येथील तिच्या मैत्रिणीसोबत शेअर केले. त्यानंतर सहकाऱ्याच्या मैत्रिणीने ते छायाचित्र व्यावसायिक नेटवर्किंग आणि करिअर डेव्हलपमेंटच्या वेबसाइटवर अपलोड केले,” असे अधिकाऱ्याने सांगितले.
पोलिसांनी सांगितले की, मंत्रालयातील एका अधिकाऱ्याला ऑनलाइन छायाचित्र सापडले आणि त्यांनी ते तपासले. मंत्रालयाने असे कोणतेही पत्र जारी केले नव्हते. त्यानंतर मंत्रालयाने पुण्यातील एनसीएल अधिकाऱ्यांना फसवणूक आणि बनावटीची तक्रार दाखल करण्यास सांगितले.
